Warsaw Uprising - August 1st 1944 - 1700 hours



The conflagration of Warsaw August 1st.1944

I am a little pressed for time as I am heading towards the creative delights of the Djuszniki Zdroj Chopin Piano Festival (rather than remembering destructive horrors) but this uprising must never be forgotten. See post below this.

Sorry if the formatting is astray at times but I have no time now to correct it!

Extract from Chapter 4  Warsaw the Phoenix  from A Country in the Moon: Travels in Search of the Heart of Poland  by Michael Moran (London 2009)

English version      (Version in Polish is below in green)

Abandoned by the Allies in thrall Stalin, the valiant but hopeless Essentially Warsaw Uprising of August 1944 was fought against the SS and the Wehrmacht by the Army in blazing buildings, cataracts of rubble and stinking sewers to adult, youth and child. For two months a kilometer-high pall of smoke and fire lay over the city.

John Ward, a British airman and Times correspondent during the Uprising wrote in August 1944:

'Today the battle is going on in Warsaw That is very difficult for the British nation understand it. It is a battle That is being Carried on as much by the civilian population as to the AK ... It is total warfare. '

Five years of cruel occupation had united Poles in an outburst of hatred and revenge, even joy in taking positive action against the Oppressor, a magnificent gesture of defiance. All classes felt as one. 'Liberated Warsaw throbbed with a kind of freedom ...' wrote Joan Hanson in her riveting account of The Civilian Population and the Warsaw Uprising of 1944.

However, the political and military motivations for the uprising were conflicted. Some Varsovians did not want a rising and felt it an ill-conceived idea. Many were psychologically and materially ill-prepared for the type of fighting That did occur. Children delivered food, guns and bombs for the army while scouts fearlessly delivered newspapers and reply (letters are limited twenty-five words). Collective prayer and the Catholic faith held the fabric of society together as always in a Poland laboring under the heel of an Oppressor.

The various districts of Warsaw experienced violence in distinct ways and degrees of horror. The Old Town suffered grotesquely, its fall and the premonition of doom and ultimate capitulation of the entire city. Some of the inhabitants were reduced to '... eating noodles cooked in water had flowed over Which dead bodies'. Communication over the timing of the beginning of the uprising and later communications between areas cut off by the fighting Proved problematical. As the battle raged on far beyond its Intended duration, mood swings by the population were inevitable. Water shortages posed insurmountable problems; filthy living conditions and chronic hunger weakened everyone. Allied promises of assistance Proved hollow, mendacious in the case of Soviet Russia. Disillusionment with the Allies, the Polish Government in Exile and conflicts with the AK weakened the spirit of resistance.

Incandescent with rage at an upstart capital That dared resist his paranoia, Hitler ordered the systematic annihilation of the city and its inhabitants. Those not slaughtered in the burning tenements or immolated by flame-throwers were drowned in sewage beneath the streets or shot upon emerging from manholes, Their bodies are covered in excrement.

The Russians applied Their infamous 'hyena principle' of waiting for the twitching corpse to die. The carnage of the uprising was witnessed from the district of Prague on the opposite bank of the Vistula by a cynical, complicit and anaesthetized Russian army before Their eventual 'liberation' of the smoking ruins. It's them the battle was simply a tactical element in Their drive on Berlin and part of Their longer-term strategy to deny independence to Poland. The aim of the Insurgents, urged on by a cynical Government-in-Exile in London, you is create a Functioning Polish Government before the arrival of the Russians. 'This was the revolt of a fly against two giants. One giant waited beyond the river for the other to kill the fly. ' Scarcely a shot needed to be fired over the lifeless rubble. Neither cat nor dog nor human moved there, only rats scurried among the dead.

Your scarlet victorious army

Has stopped beneath Warsaw's fiery clouds

And like a vulture with a carcass sates itself

On a handful of madmen, who are dying in the ruins

Mention of the August 1944 uprising inevitably unleashes a fiery response from Poles to this day. It was an action of profound controversy in detail Which battles with detail. The resistance is celebrated in memorial services and symbolic re-enactments every year. Warsaw stops dead at 5.00 pm on 1 August, the time of the uprising Began. Sirens wail, traffic ceases to move and people are frozen in time on the pavements. At night the war cemetery flickers with oceans of candles. It is impossible for a generation unaccustomed to war or occupation to imagine the horror of those days. Recorded history sanitizes the most grotesque in human experience: even the magnificent, sometimes harrowing new museum devoted to the Uprising Provides the visitor with an immaculate dry sewer of new bricks devoid of stench.

My friend Wojciech Potocki, and Warsaw architect and painter, was just a baby during the Rising, but his father was an active member of the AK or Home Army. Like many elderly Poles were his parents unwilling to discuss the war with him but he remembers a few family stories. Before the outbreak of violence his mother used to wheel him around the streets sleeping peacefully on smuggled guns hidden in the bottom of his pram. He told me many stories, any one of Which would be Sufficient for Life.

The Army had captured a German tank and were jubilantly about to board it when Wojciech suddenly Began to cry in his parents' nearby apartment. His father came onto the balcony and called to his mother to come as the baby seemed Particularly distressed. His mother reluctantly left her friends, irritated by this 'domestic' summons. Shortly after entering the building the booby-trapped tank exploded in a ball of fire as a member of the Army lifted the hatch, killing and Wounding many nearby. The cries of her baby had saved her life.

On another occasion after an Aktion (an operation Which Involved the assembly, deportation and murder of Jews by the Nazis during the Holocaust) and the German soldier was about to shoot Wojciech's father in the street. His mother begged for his life on her knees. The soldier kept raising his rifle and lowering it indecisively as the pitiful pleading continued. The soldier suddenly noticed a pet red squirrel in a cage on a balcony. In frustration, and unable to overcome his need to kill something, he shot the squirrel dead and stormed off shouting imprecations.

Finally, his father was stalking a German sniper holed up in the rubble of the city. He had crept up behind him when the German suddenly swung around and fired. A click Indicated his pistol was empty. Wojciech's father then fired his own pistol but he too was out of ammunition. Both laughed and made Their respective escapes.

Wojciech believes to the Warsaw Uprising was a complete waste of the finest in Polish youth and an act of profound Irrationality and cynical manipulation. Yet his parents never regretted Their actions during Those terrible weeks.

Many of the most admirable characteristics of the Polish temperament were graphically illustrated during the uprising. The persistent belief That the impossible can be accomplished with Sufficient sacrifice has become almost a truism in this country as it ultimately realized the seemingly unachievable dream of becoming an independent nation within the European Union. Belief in the unattainable was as ever in Poland driven by That passionate, almost obsessional desire for freedom That peppers so many historical events.

However, dry laudable emotions were often unbalanced by an almost cavalier disregard for Consequences. The result of the uprising was that some 200,000 civilian Varsovians were slaughtered and the city 85% destroyed. The boundless faith in Their Allies had been shattered, The Importance of Poland in Their Eyes clearly from overestimated. The most promising young people, the flower of the nation, had been offered up in a desperate iconographic gesture of 'freedom'.

After what many Poles consider to be the treacherous sell-out of the country at the Tehran Conference and the long-drawn-out Yalta accords, Warsaw experienced another half century of Soviet slavery as a reward for her Allied war effort. The paranoid NKVD ( Narodna Kommissariat Vnutrennikh Del or People's Commissariat of Internal Affairs) pro-ceeded to shoot or imprison any surviving member of the Home Army they could track down who had been 'Collaborating with' (ie fighting) the German enemy. Close to ninety-eight per cent of the Jewish population of Warsaw died during the Second World War and around twenty-five per cent of the Polish population. The war and the uprising cost the city some 720,000 lives, half its pre-war adult population, 'undoubtedly the greatest slaughter perpetrated within a single city in human history'.

After being almost completely destroyed by barbarian lust, the city miraculously revived in a wave of historicist nostalgia and selfless labor on an unprecedented scale. Poles Began clearing the monumental mound of rubble that was Warsaw by hand. Over eighty per cent of the city had been destroyed. In the eighteenth century the Venetian painter Bernardo Bellotto had meticulously painted many Observed views of the city and the surrounding landscape Vistula Which were used in a careful regeneration of the original appearance of the Old Town. (Many who knew both towns Considered the new version superior.)

In addition it replicating the historical appearance of the city, Varsovians constructed a breathtaking and architecturally faithful reconstruction of the sixteenth-century Royal Castle. The destiny of the Royal Castle Is That of the city itself. The statue of King Sigismund III, the king who made Warsaw the capital of Poland, was blasted from the top of the nearby Column of Sigismund III (Sigismund Column) to a tank in 1944. His image lying amidst the rubble and ashes of the city and then restored it its plinth Became a potent symbol of death and renewal. The ruination of the castle was shock-ingly effective as demolition squads were Allegedly advised where best to place the charges by prominent Polish art historians. Fortunately, thousands of original sculptural and architectural fragments as well as the furnishings were secretly and courageously saved before the final annihilation and many surviving fragments were incorporated into the new walls. Due a communist ideological barriers against this national symbol, reconstruction work did not begin until 1971.

[The book A Country in the Moon from Which this extract was taken is available from:

http://www.amazon.co.uk/Country-Moon-Travels-Search-Poland/dp/1847081045/ref=ed_oe_p  

                                                      
                                                                            ***** 


Polish version 

Michael Moran: Kraj z Ksiezyca : Podroze do serca polski (Wydawnicwo Czarne, Warszawa 2011)

Pozostawieni przez aliantów na pastwę Stalina, Polacy stanęli do mężnego lecz beznadziejnego boju, wzniecając w sierpniu 1944 powstanie w Warszawie. Żołnierze AK[1], dorośli, młodzież i dzieci, walczyli z SS i Wermachtem pośród hałd gruzu, w płonących budynkach, piwnicach i kanałach. Przez dwa miesiące nad miastem unosił się wysoki na kilometr obłok dymu i ognia. John Ward, brytyjski lotnik i korespondent „Timesa” w czasie powstania, pisał w 1944 roku: „Dziś toczy się w Warszawie bitwa, którą narodowi brytyjskiemu bardzo trudno zrozumieć. To wojna, w której uczestniczą w równym stopniu cywile, jak i żołnierze AK… To wojna totalna”.

Pięć lat okrutnej okupacji zjednoczyło Polaków w wybuchu nienawiści i żądzy zemsty, a nawet radości, jaką dawało podjęcie konkretnych działań przeciwko oprawcy, wspaniały gest sprzeciwu. Wszystkie klasy społeczne łączyły się we wspólnym działaniu. „Oswobodzona Warszawa pulsowała wolnością…” pisała Joanna Hanson w swej zajmującej książce „The Civilian Population and the Warsaw Uprising of 1944” (tytuł polski „Nieludzkiej poddani próbie”).

Jednak polityczne i wojskowe przyczyny powstania nie były jednoznaczne. Niektórzy warszawiacy nie chcieli zbrojnego konfliktu i uważali, że to nieprzemyślany pomysł. Wielu nie było psychologicznie i materialnie przygotowanych do tego rodzaju walki. Dzieci dostarczały jedzenie, broń i amunicję dla żołnierzy, podczas gdy nieustraszeni harcerze przenosili gazety i pocztę (listy ograniczone do dwudziestu pięciu słów). Zbiorowe modlitwy i wiara katolicka podtrzymywały społeczeństwo na duchu i dodawały mu sił, jak zawsze w Polsce znajdującej się pod obcą okupacją.

Różne dzielnice Warszawy doświadczyły przemocy wroga w różnym stopniu i na różne sposoby. Straszliwie ucierpiało Stare Miasto, a jego upadek miał być zapowiedzią ostatecznej kapitulacji i zagłady całej stolicy. Niektórzy mieszkańcy byli tak zdesperowani, że „jedli kluski gotowane w wodzie, która spływała po trupach”.[2] Utrzymanie stałej łączności między poszczególnymi oddziałami (to właśnie z powodu tych trudności nie wszystkie oddziały rozpoczęły walkę w tym samym czasie), a później pomiędzy poszczególnymi dzielnicami miasta, okazało się zadaniem bardzo trudnym. Nieuniknioną konsekwencją przeciągania się walk dalece poza założony wcześniej okres były zmiany nastroju ludności cywilnej. Ogromnym problemem stał się brak wody; fatalne warunki życiowe i wieczny głód pozbawiały wszystkich sił. Obietnice pomocy, składane przez sprzymierzeńców, okazały się niewiele warte, a w przypadku sowietów kłamliwe. Rozczarowanie postawą aliantów, działaniami rządu Rządu RP na Uchodźstwie i konflikty z AK osłabiały duch oporu.

Hitler, wściekły na harde miasto, które odważyło się sprzeciwić jego paranoi, kazał unicestwić Warszawę i jej mieszkańców. Ci, którzy nie zginęli w zrujnowanych kamienicach lub nie spłonęli w ogniu miotaczy, umierali pod ulicami, w kanałach ściekowych. Niemieckie kule dosięgały także i tych, którym udało się przejść kanałami, gdy wychodzili już ze studzienek włazowych, okryci ekskrementami.

Sowieci zastosowali swoją niesławną „zasadę hieny” i czekali, aż wstrząsane przedśmiertnymi drgawkami ciało całkiem znieruchomieje. Zmasakrowana Warszawa dogorywała, a z drugiej strony Wisły, z dzielnicy Praga, przyglądała się temu cyniczna, obojętna i współwinna tej klęski armia sowiecka, która kilka miesięcy później „wyzwoliła” dymiące ruiny. Dla nich ta bitwa była tylko taktycznym elementem pochodu na Berlin i częścią długoterminowej strategii, która miała na celu zniewolenie Polski. Celem powstańców był mężny opór, wyraz politycznej i moralnej jedności – kolejny akt tak dobrze znanej Polakom walki o wolność i godność. „Było to powstanie muchy przeciwko dwóm olbrzymom. Jeden olbrzym stał za rzeką i czekał, aż drugi olbrzym zdusi muchę”.[3] Wchodząc do wypalonego morza ruin, Rosjanie nie musieli oddać ani jednego strzału. Nie było tu ludzi, kotów ani psów, tylko szczury przemykały między trupami.

Legła twa armia zwycięska, czerwona

U stóp łun jasnych płonącej Warszawy

I ścierwią duszę syci bólem krwawym

Garstki szaleńców, co na gruzach kona…[4]

Powstanie warszawskie do dziś wywołuje żywe reakcje Polaków, będąc przedmiotem wielu sporów i kontrowersji, pojedynków na drobne szczegóły i opinie. Rocznica powstania co roku obchodzona jest na wiele sposób, między innymi podczas nabożeństw żałobnych i rekonstrukcji poszczególnych bitew lub potyczek odgrywanych na ulicach miasta. Warszawa nieruchomieje na moment pierwszego sierpnia o piątej po południu, w rocznicę wybuchu powstania. Wyją syreny, samochody zatrzymują się na ulicach, ludzie stoją w pełnym powagi milczeniu. Pokolenie, które nie miało do czynienia z wojną i okupacją, nie jest w stanie wyobrazić sobie grozy tamtych czasów. Oficjalna historia „ugrzecznia” te straszliwe doświadczenia: nawet wspaniałe, a czasem przerażające, nowe muzeum poświęcone powstaniu pokazuje zwiedzającym nienagannie czysty kanał ściekowy pozbawiony duszącego smrodu[5].

Mój przyjaciel Wojciech Potocki, warszawski malarz i architekt, podczas powstania był jeszcze małym dzieckiem, ale jego ojciec był aktywnym członkiem Armii Krajowej. Podobnie jak wielu starszych Polaków, rodzice Wojciecha nie chcieli rozmawiać z nim o wojnie, udało mu się jednak zapamiętać kilka rodzinnych opowieści. Przed wybuchem powstania zdarzało się nieraz, że matka woziła go po ulicach Warszawy w wózku wyładowanym na dnie bronią, podczas gdy on smacznie sobie spał na tym niezwykłym posłaniu. Usłyszałem od niego jeszcze wiele innych historii, z których każda mogłaby stać się najważniejszym punktem życia innego człowieka.

Powstańcy zdobyli niemiecki czołg i uradowani chcieli już do niego wsiadać, kiedy nagle Wojciech zaczął głośno płakać w pobliskim mieszkaniu swoich rodziców. Jego ojciec wyszedł na balkon i zawołał jego matkę, dziecko wydawało się bowiem wyjątkowo niespokojne. Matka Wojciecha z ociąganiem zostawiła swoich przyjaciół, zirytowana rodzinnymi problemami. Ledwie weszła do budynku, jeden z żołnierzy podniósł klapę włazu, a czołg-pułapka eksplodował, zamieniając się w kulę ognia. Zginęło wówczas kilkaset osób zgromadzonych wokół czołgu, wiele innych zostało rannych. Płacz Wojciecha uratował jego matce życie.

Innym razem, tuż po Aktion (w czasach holocaustu była to operacja, podczas której naziści gromadzili, deportowali i mordowali Żydów), jakiś niemiecki żołnierz chciał zastrzelić ojca Wojciecha na ulicy. Jego matka błagała na kolanach, by darował mu życie. Żołnierz podnosił i opuszczał karabin, niezdecydowany. Wreszcie zauważył na balkonie klatkę z oswojoną wiewiórką. Sfrustrowany i wiedziony potrzebą zabicia czegokolwiek, zastrzelił wiewiórkę i odszedł, wykrzykując obelgi.

Kiedy indziej jeszcze ojciec Wojciecha tropił niemieckiego snajpera ukrytego w ruinach miasta. Podkradł się tuż za niego, gdy nagle Niemiec obrócił się w miejscu i nacisnął spust. Rozległ się głuchy trzask, świadczący o tym, że karabin jest pusty. Wtedy ojciec Wojciecha sam pociągnął za spust, ale okazało się, że i jemu zabrakło amunicji. Obaj roześmieli się i uciekli w różne strony. Wojciech uważa, że powstanie warszawskie było aktem zupełnie irracjonalnym, wynikiem cynicznej manipulacji, która doprowadziła do śmierci kwiatu warszawskiej młodzieży. Jego rodzice nigdy jednak nie żałowali czynów, których dokonali podczas tych straszliwych tygodni.

Podczas powstania uwidoczniło się wiele spośród najbardziej godnych podziwu cech polskiego charakteru. Głęboka wiara w to, że dzięki wystarczająco dużemu poświęceniu można osiągnąć niemożliwe, stała się w kraju niemal truizmem, a teraz znajduje w końcu swoje potwierdzenie, Polska bowiem odzyskała nareszcie pełną niepodległość i jako wolne państwo została członkiem Unii Europejskiej. Wiarę w nieosiągalne zawsze wspierało przemożne, obsesyjne niemal pragnienie wolności, będące przyczyną tak wielu wydarzeń w historii tego narodu.

Jednakże porwani tymi chwalebnymi emocjami Polacy często nie liczyli się w ogóle konsekwencjami swych działań. W wyniku powstania zginęło około 200 000 mieszkańców Warszawy, a 85% zabudowy miasta zostało zrównane z ziemią. W gruzach legła również niezachwiana do tej pory wiara w aliantów; okazało się, że Polska wcale nie była dla nich tak ważna, jak chcieliby w to wierzyć sami Polacy. Tysiące wspaniałych młodych ludzi, kwiat narodu, zostało poświęconych w tym desperackim geście „walki o wolność”.

Po konferencji w Teheranie, podczas której zdaniem wielu Polaków ich kraj został haniebnie zdradzony i sprzedany, oraz po ustaleniach konferencji jałtańskiej, Warszawa w nagrodę za swój wkład w działania wojenne aliantów doświadczyła kolejnych pięćdziesięciu lat niewoli, tym razem sowieckiej. Paranoiczna policja polityczna NKWD (Narodnyj Komissariat Wnutriennich Dieł) zabijała lub zamykała w więzieniach wszystkich członków Armii Krajowej, których udało jej się wytropić, oskarżając ich o kolaborację (czyli walkę) z niemieckim wrogiem. Podczas drugiej wojny światowej zginęło niemal dziewięćdziesiąt osiem procent Żydów mieszkających w Warszawie i około dwadzieścia pięć procent całej ludności Polski. W czasie wojny i powstania życie straciło 720 000 mieszkańców stolicy, połowa jej przedwojennej populacji, co było „bez wątpienia największą zbrodnią dokonaną w obrębie jednego miasta w całej historii ludzkości.”[6]

Choć niemal całkowicie zniszczone przez barbarzyńską żądzę władzy, miasto w cudowny sposób podniosło się z ruin dzięki fali historycznej nostalgii oraz ogromnemu, bezinteresownemu wysiłkowi o niespotykanej dotąd skali. Polacy gołymi rękami zaczęli porządkować monumentalną stertę gruzów, w którą zamieniała się Warszawa. Zniszczeniu uległo ponad osiemdziesiąt procent miasta. W osiemnastym wieku wenecki malarz Bernardo Bellotto[7] namalował wiele szczegółowych pejzaży przedstawiających samo miasto oraz okoliczne krajobrazy nadwiślańskie, które to pejzaże wykorzystane zostały później do odtworzenia oryginalnego wyglądu Starego Miasta. (Wielu spośród tych, którzy widzieli obie starówki, uważa nową wersję za lepszą.)

Warszawianie nie tylko odbudowali starówkę, ale stworzyli też zapierającą dech w piersiach i architektonicznie wierną pierwowzorowi rekonstrukcję Zamku Królewskiego. Losy Zamku stanowią doskonałą ilustrację losów samego miasta. Posąg króla Zygmunta III, który uczynił Warszawę stolicą Polski, w 1944 roku został strącony pociskiem czołgowym z pobliskiej kolumny. Podobizna króla, leżąca pośród ruin i popiołów miasta, a potem ponownie ustawiona na postumencie, stała się sugestywnym symbolem śmierci i odrodzenia. Samo wyburzanie zamku było szokująco skuteczne, gdyż oddziały saperskie korzystały podobno z pomocy wybitnych polskich historyków sztuki, którzy podpowiadali im, gdzie umieścić ładunki. Na szczęście dzięki odwadze innych Polaków tysiące oryginalnych elementów wystroju wnętrz oraz rzeźbień i fragmentów architektonicznych zostało ocalonych przed ostateczną zagładą budynku zamkowego. Później fragmenty te zostały włączone w nowe mury zamku.

Ze względu na ideologiczne bariery stawiane przez komunistów, odbudowa tego symbolu narodowego rozpoczęła się dopiero w 1971 roku.

---

[1] AK czyli Armia Krajowa powstała w 1942 (wcześniej, od 1939 roku, działała jako Związek Walki Zbrojnej) roku i była największym ruchem oporu w okupowanej Europie. Oficjalnie była częścią polskich sił zbrojnych i jako taka posiadała silne struktury polityczne i prawne. Zbrojne powstanie przeciwko okupantowi uważane było za jej naturalny obowiązek. 

[2] Cytowane w „The Civilian Population and the Warsaw Uprising of 1944” (Cambridge 1982) str. 110

[3] „Zniewolony umysł”, Czesław Miłosz

[4] Z wiersza „Czerwona zaraza” Józefa Szczepańskiego z „Parasola” (kryptonim batalionu AK). Poeta Józef Szczepański znany był w AK pod pseudonimem „Ziutek”. Wiersz zamieszczony w książce Normana Daviesa „Powstanie ’44. Bitwa o Warszawę”. (Kraków 2006) str. 909

[5] Wstrząsający film Andrzeja Wajdy „Kanał” doskonale oddaje grozę tych dantejskich scen rozgrywających się pod ulicami Warszawy. Film ukazuje tragiczną zdradę, kłamstwa i rozczarowanie, a także heroizm ludzkiej egzystencji w czasie wojny.

[6] Op. cit. Paulsson s. 1

[7] Bernardo Bellotto urodził się w Wenecji, w 1721 roku, i zmarł w Warszawie, w roku 1780. Był bratankiem słynnego Giovanniego Antonio Canala (znanego jako Caneletto), a ponieważ sygnował swoje obrazy „Il Canaletto”, często bywał mylony ze swym słynniejszym krewniakiem (czemu wcale nie próbował przeciwdziałać). Jego wspaniałe panoramy łączyły w sobie drobiazgowość realizmu architektonicznego z nastrojowym światłem. Król Stanisław August zlecił mu namalowanie dwudziestu sześciu obrazów do „Pokoju Canaletta” w Zamku Królewskim. Projekty odbudowanej po wojnie starówki oraz Zamku Królewskiego bazowały w dużej mierze na jego cudem ocalałych, szczegółowych verdutas. 

Kraj z Ksiezyca : Podroze do serca Polski (Wydawnicwo Czarne, Warszawa 2011)

http://czarne.com.pl/?a=2057